ارزیابی توده های اسپرس ایرانی در شرایط بود و نبود تنش خشکی

تنش خشکی مهم‌ترین عامل محدودکنندۀ تولید گیاهان زراعی در مناطق خشک و نیمه‌خشک است. به‌منظور بررسی تحمل به خشکی توده­های مختلف اسپرس از نظر صفات ریخت‌شناختی (مرفولوژیک) و زراعی در سال 1388 شمار 21 تودۀ محلی و رقم اسپرس طی چهار چین در قالب طرح کرت­های خردشده در زمان و در دو محیط رطوبتی بود و نبود تنش خشکی ارزیابی شدند. نتایج نشان داد که تنش خشکی عملکرد و اجزای عملکرد علوفه را به‌طور معنی‌داری کاهش و درصد مادۀ خشک و نسبت برگ به ساقه را به‌طور معنی‌داری افزایش داد. تأثیر این تیمار در چین‌های مختلف متفاوت بود. تنش خشکی میزان تنوع ژنتیکی را برای بیشتر صفات کاهش داد با وجود این عملکرد علوفۀ خشک در هر دو شرایط رطوبتی بیشترین تنوع را به خود اختصاص داد. در بین صفات مورد بررسی، ارتفاع بوته و طول خوشه به‌ترتیب با 85 و 82 درصد بیشترین میزان وراثت­پذیری عمومی را دارا بودند و امکان بهبود آنها توسط گزینش مستقیم بیشتر است. بین ارقام اسپرس تفاوت زیادی از نظر میزان تحمل به تنش خشکی مشاهده شد. براساس نتایج مقایسۀ میانگین در شرایط نبود تنش ارقام کبوترآباد، فریدون­شهر و خوانسار2 و در شرایط تنش خشکی ارقام کبوترآباد، فریدون‌شهر2 و جنت­آباد دارای بیشترین عملکرد علوفۀ خشک بودند. ارقام اراک و سمیرم در شرایط نبود تنش و ارقام اراک، خوانسار، سمیرم و فریدون­شهر در شرایط تنش بیشترین نسبت برگ به ساقه را به خود اختصاص دادند. نتایج تجزیۀ خوشه­ای در هر دو محیط رطوبتی توانست ژن‌نمون (ژنوتیپ)­های با فاصلۀ ژنتیکی بیشتر را شناسایی کند. نمونه­های دارای فاصلۀ ژنتیکی بیشتر می­توانند پس از بررسی‌های بیشتر به‌عنوان نامزدهای مناسب برای پیشبرد برنامه­های اصلاحی در جهت توسعۀ ارقام جدید استفاده شوند.